Zapraszamy do zapoznania się z tekstem popularnonaukowym dotyczącym pandemii COVID-19 autorstwa Zuzanny Kopeć, studentki psychologii I roku, współpracującej przy organizacji IV edycji Konferencji Psychozjum:
Nie było już losów indywidualnych, ale wspólna historia,
to znaczy dżuma i uczucia, których doznawali wszyscy. – Albert Camus
Ciekawe jakby to było, gdyby teraz przyszło nam żyć w czasach epidemii. Dziewczyny, wyobrażacie sobie te ciała na ulicach? Wszędzie śmierć, ale by się działo. – mówię do trzech współlokatorek, siedemnastoletnia ja, w grudniu 2019.
Styczeń, 2022 rok
Koronowirus pierwszy raz przemknął przez nasze głowy dwa lata temu. Scenariusz świata ogarniętego przez śmiercionośną chorobę Alberta Camusa nie powtórzył się tym razem. Czy liczyłam na to, że nasze pokolenie doświadczy prawdziwej epidemii? Może trochę – lubię sensację. Nie powinnam chcieć doświadczyć epidemii porównywalnej do dżumy, ale ja po prostu byłam ciekawa. Ciekawość percepcyjna – to ona pcha ludzi do chęci przeżycia całkowicie nowych doświadczeń.
O percepcji traktuje psychologia poznawcza. Jako, że przepływ informacji jest kluczowy w rozwoju człowieka, to jego brak, a więc izolacja od szeroko pojętych mediów i społeczeństwa, może powodować np. zaburzenia percepcji i halucynacje. (Kozielecki, 2000) Kwarantanna domowa także może nieść za sobą negatywne skutki.
Wskazuje na to niedawna metaanaliza Hensslera i współpracowników (2021), w której autorzy doszli do wniosków, że izolacja jest niebezpieczna dla zdrowia psychicznego, ponieważ wiąże się z wieloma negatywnymi konsekwencjami np. lękiem, depresją, stresem, złością czy też nadużywaniem substancji psychoaktywnych.
I co z tego? Dziś już wiem, że oprócz wyczekiwania na pacjenta zero w Polsce, na ogłoszenie zajęć zdalnych dla szkół średnich czy na wynik testu PCR, nie doświadczyłam szczególnie więcej wyrzutów kortyzolu spowodowanych sytuacją pandemiczną na świecie. Ale czego ja się spodziewałam? Medycyna jest dziś na naprawdę wysokim poziomie. Istnieje mnóstwo leków profilaktycznych i przecież powstały już szczepionki.
Na dzień 18.01.2022, 60,1% światowej populacji otrzymało co najmniej pierwszą dawkę szczepionki przeciwko COVID-19, co może wydawać się pokaźna liczbą. Tak jednak jednak nie jest. W takich krajach jak Zjednoczone Emiraty Arabskie, Portugalia, Kuba albo Chile, procent zaszczepionych wynosi ponad 90. Z drugiej strony, mamy też kraje takie jak Nigeria albo Etiopia, gdzie zaszczepiło się do 10% populacji (Mathieu, i in., 2022; Ritchie i in., 2020). Z czego wynikają tak duże rozbieżności? Trepanowski i Drążkowski (2022) w swojej analizie wskazują między innymi na czynniki socjo-ekonomiczne, kulturowe i religijne, takie jak liczba bezrobotnych czy poziom rozwój kraju wyrażony wskaźnikiem Human Development Index.
Na przekór nam, “szczepionkowcom”, są także ci, którzy nie są przychylni zaszczepieniu się. Wielu z nich mówi: „Jak można chorować bezobjawowo?”. Albo, że szczepionki są zupełnie bezużyteczne, że nie wiadomo, co w nich jest. Niestety, ci sami ludzie, czyli przykładowo moi rówieśnicy, palą papierosy i wypełniają się wszelkimi świństwami, jakie tylko znajdą. „W Szwajcarii lekarze się nie szczepią”. Nie znaczy to jednak, że powinni być autorytetem. Warto wyrobić sobie własne zdanie, analizując różne źródła informacji, zamiast ślepo naśladować “szwajcarskich lekarzy”.
Za takimi podejściem stoi szereg błędów i efektów poznawczych; efekt izolacji, przywiązania, skupienia, ślepej plamki, zaprzeczenia itd. Ale to naturalne. Człowiek nie chce dopuszczać do siebie informacji, które przekraczają jego strefę komfortu. Nie każdy na co dzień myśli dialektycznie, nie każdy ma tę umiejętność, ale to też dobrze – kontrowersyjne opinie i dyskusje sprawiają, że nasze życie nie jest nudne. „Słyszeliście? Skład szczepionek mają ujawnić dopiero za pięćdziesiąt lat.”
Szczególnie ważnym nośnikiem fałszywych informacji o szczepieniach (i nie tylko)
są fake newsy – nieprawdziwe, wprowadzające w błąd, rozpowszechnianie
w celu wywołania sensacji, informacje. (Słownik Języka Polskiego, 2017)
Przykład: “Wycofano testy PCR, bo nie rozróżniały COVID-19 od grypy? Jak odgrzano starego fejka” (Konkret24, 2022)
„Zaszczepiłaś się? Nie będziesz mogła mieć dzieci, zobaczysz.” Część ludzi, z obawy przed obostrzeniami, zapłaciło za fałszywy certyfikat. To, dopiero, może prowadzić do prawdziwej tragedii, niestety. To Stwierdzenie o niepłodności? Pierwszy i jedyny raz się z nim spotkałam.
Zdarza się też, że ktoś pożałuje tego “masochistycznego” ruchu – gdy zachoruje, gdy ucierpi na tym jego układ oddechowy, a nawet nerwowy – pojawia się szereg przerysowanych zachowań, czyli mechanizmów obronnych, od zaprzeczenia, przez reakcję uzporowaną, do humoru. I widzę to na własne oczy.
Zygmunt Freud jest twórcą pojęcia mechanizmów obronnych, a jego córka rozwinęła to pojęcie w książce „Ego i mechanizmy obronne”.
Pielęgniarka, która opiekowała się pacjentami chorych na COVID19, Jodi Doering w wywiadzie z amerykańską telewizją (2020), powiedziała, że ich ostatnie słowa to: “To nie dzieje się naprawdę, to nie może być prawdziwe.” A kiedy powinni rozmawiać z rodziną, są przepełnieni gniewem i nienawiścią .
Ale bądźmy wyrozumiali, przecież różnimy się od siebie, mamy inne obawy, przekonania. „Mają wycofać testy PCR, bo podobno wykrywają też wirusa grypy.”
Na codzień nie zastanawiamy się nad prawdziwością lub fałszywością nieustannie napływających ze świata zewnętrznego informacji, a więc powielamy je, bez weryfikacji ich autentyczności. Zdarza się to wielu osobom, w większej, bądź mniejszej skali. Aktualne przeciążenie informacyjne tylko utrudnia ocenę wartości komunikatów, stwierdzeń, nowin. Aktualnie obserwuję to zjawisko, akceptując też podejście oponentów. Mózg lubi chodzić na skróty.
Ale to naprawdę, naprawdę naturalna rzecz.
Zuzanna Kopeć
Literatura
- Appel C., Beltekian D., Giattino Ch., Hasell J., Ritchie H., Macdonald B., Mathieu E., Ortiz-Ospina E., Rodés-Guirao L., Roser M. (2020). Coronavirus (COVID-19) Vaccinations. Pobrane z: https://ourworldindata.org/covid-vaccinations
- Appel C., Beltekian D., Giattino Ch., Hasell J., Ritchie H., Macdonald B., Mathieu E., Ortiz-Ospina E., Rodés-Guirao L., Roser M. (2020). Coronavirus Pandemic (COVID-19). Pobrane z: https://ourworldindata.org/coronavirus
- Bohemen J., Brandt L.,Heinz A., Henssler J., Stock F.,Walter H. (2020). Mental health effects of infection containment strategies: quarantine and isolation—a systematic review and meta-analysis. Pobrane z: https://link.springer.com/article/10.1007/s00406-020-01196-x
- Drążkowski D., Trepanowski, R.,. (2022). Cross-national comparison of religion as a predictor of COVID-19 vaccination rate. [manuskrypt w recenzji]
- Kozielecki J. (2000). Koncepcje psychologiczne człowieka, [w:] „Część trzecia”, Warszawa: Żak
- Konkret24 (2022). Wycofano testy PCR, bo nie rozróżniały COVID-19 od grypy? Jak odgrzano starego fejka. Pobrane z: https://konkret24.tvn24.pl/zdrowie,110/wycofano-testy-pcr-bo-nie-rozroznialy-covid-19-od-grypy-jak-odgrzano-starego-fejka,1090660.html
- Mathieu, E., Ortiz-Ospina, Ritchie, H., E. et al. (2021). A global database of COVID-19 vaccinations. Nat Hum Behav. Pobrane z: https://www.nature.com/articles/s41562-021-01122-8
- NewDay (2020). Pobrane z: https://twitter.com/NewDay/status/1328319845012824065?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1328319845012824065%7Ctwgr%5E&ref_url=https%3A%2F%2Fthehill.com%2Fhomenews%2Fstate-watch%2F526204-south-dakota-nurse-says-many-dying-patients-still-insist-covid-19-not
- Słownik Języka Polskiego (2017). fake news. Pobrane z: https://sjp.pwn.pl/mlodziezowe-slowo-roku/haslo/fake-news;6368870.html